Kata Dosyası – Bölüm 3

Okinawa Karatesinin Temelleri

Karate sanatının bugünkü anlamını kazanmasında Okinawa adasının büyük bir önemi vardır. Okinawa coğrafi konumu itibarıyla Çin ve Japonya arasında sıralanan Ryu Kyu adalar gurubunda yer alır. Yüz ölçümü itibarıyla Ryu Kyu gurubunun en büyük adasıdır. Jeostratejik önemi nedeniyle tarih boyunca hem Çin, hem Japon hükümetleri için  tam bir çekim alanı oluşturmuş ve değişen güç dengelerine göre de sürekli  işgaller görmüştür.

Tarih içerisin de İşgalciler (Çin yada Japon ) Okinawa insanını hep mesafeli durduğu taraflar olmuşlardır. Ada yerlilerinin işgalci iktidarları benimsememesi  karsısın da ortaya çıkan güvensizlik ortamı burada çok ilgi duyulan Kobudo ve Karate kapsamında ki silahlı -silahsız tüm savaşçı talimlerin kesin  yasaklı hale getirilmesine neden olmuştur. İste bu yasaklarla beraber  Kobudo ve çeşit  silahsız mücadele çalışmaları bir anlam da yer altına inmiş  yani, ada halkının evlerin de gizlice yürüttüğü çalışmalarla bu disiplinler adaya özgü daha keskin, daha savaşçı yöntemler haline dönüşmüştür…!

MS. 1690’da Okinawa yönetimi ni  devralan Shimazu Lhisa isimli bir Japon askeri kıdemlisi ada insanıyla iyi ilişkiler kurabilmek amacıyla kendisinden önceki yönetimlerin getirdiği yasakları kaldırmış ve  tüm mücadele disiplinlerinin talimlerini  serbest bırakmıştır.  Bu serbesti yet 1690’dan sonra ki süreçler de de  değişen yönetsel anlayışlara göre zaman zaman kesintiye uğrayacak olsa bile  artık buradan öte Okinawa Karatesinin tutunabileceği bir zemin kazanılmıştır.

Tarihin bu surecin de Çin ve Okinawa arasın da özellikle mücadele disiplinlerinin serbestçe dolaşım sağladığı büyük ve acık bir kültürel sirkülasyon süreci başlayacaktır.

1753’te Okinawa’ nın Shuri kentin de yasayan SAKUGAWA  henüz 20 yasındadır ve dövüş sanatları üzerine ustaligini geliştirmek üzere Çin’e TO DE dövüş sanatını öğrenmeye gider.

1785’te  Kwang SHONG-FU isimli Çin’li bir üstat Çin dövüşünü ada da yaygınlaştırmak ve geliştirmek amacıyla yetişkin öğrencilerini de yanına alarak adaya gelir.

Sayısız stile özgü, sonsuz teknik açılımların denendiği bu özgür ortam da pek çok sistem giderek tüm zenginliğiyle ada insanin  ilgisiyle içicedir.  Hemen her turlu mücadele disiplini bir daha elden geçirilip yeniden  yorumlanmaktadır. Hatta  Üstat Sakugawa’nin 1753’te Çin e gidip To DE dövüş sanatını öğrenmesinden 87 yıl sonra bile Okinawa’ lı  dövüşçüler elde edilen bilgileri geliştirmek, sentezlerini daha ileriye taşıyabilmek heyecanıyla Çin ziyaretlerini sürdürmektedirler.  Örneğin  1840 yılın da 6 ayrı stili olan Nei Chia disiplinini tüm kesitleriyle öğrenip Okinawa’ ya aktarmak ve ada karatesine adapte etmek için Okinawa lı dövüşçülerden bir kısmi Çin’e gider. Bu çalışmalar 18. yüzyılın ikinci yarısında  giderek  somutluk kazanır ve sonuçta  Okinawa’ ya ait çok özel bir disiplinel yapı ortaya çıkar.

Artık Okinawa Karatesi kendi rüştünü ispat edecek olgunluğa erişmiştir. Çin isimleriyle tanınan bir çok teknik figür ve deyim giderek Okinawa dili ile değiştirilir.  Örneğin, geçmişte “TANG TE” adi verilen  mücadele disiplini  “TANG TE “sözcüğünün “TANG’ in ELI” , yani Çin’ in Tang hanedanlığını işaret eden bir tanım olması nedeniyle sadece TE haline dönüştürülür.
Adaya özgü mücadele disiplinlerinin  TE tanımı altında toplanmasından bir süre sonra  bu kez disiplinler ait olduğu coğrafi konuma göre sınıflanmaya başlanır.  NAHA  kentin  de yapılan Karate ye “NAHA TE” ,  TOMARİ kentin de yapılan Karate ye “TOMARI TE” ,  ve SHURİ kentin de yapılan karate ye de “SHURİ TE” adi verilir.

NAHA TE   “Naha’nın Eli”  (SHOREİ RYU)

Naha Te  Okinawa orijinli üç temel ekolden biridir. Karakteristik yapısı itibarıyla “SHOREİ RYU”  anlayışını temsil eder.  Ekolün yapılanmasın da Güney Çin kökenli mücadele disiplinleri çok etkili olmuştur. Naha Te ekolunun teyellendirilmesin de çok ciddi çabalar gösteren üstat Seisho ARAGAKI ve Kanryo HIGAONNA Çin de uzun süre kalarak Çin Kempo’su üzerinde uzmanlaşan iki isimdir. Naha Te ekolüne can veren pek çok kata üstat Higaonna‘ nın  Çin Fukien de öğrendiği ve daha sonra Okinawa karatesine adapte ettiği katalardır. Bu katalar biraz farklı bir formasyonla da olsa günümüz Shaolin Kung  Fu ekolünde halen çalışılmaktadır. Genel olarak SHOREİ RYU, “ Kİ“ enerjisiyle bütünleşen vurgulu solunum tekniklerinin  öne çıkartıldığı bir yöntemler bütünüdür.

Ekolün Baslıca kataları : SANSERU, SEİPAİ, SANCHİN, SHİSOCHİN, SAİFA, SEİSAN, SEİENCHİN, KURURUNFA, SUPARİMPEİ, NAİHANCHİ  gibi…

SHURİ TE (Shuri’nin Eli)
SHURİ  tarih boyunca hem Ryu Kyu adalar krallığına, hem de Okinawa’ ya başkentlik yapmış önemli ve gelişmiş bir  şehirdir.  Ryu Kyu kralının,  Pekinden gelen üst düzey subayların ve diplomatik misyonun tamamen Shuri’ de ikamet etmesi bura da kent soylu bir toplumsal yapının gelişimine etki etmiştir. Shuri bu özelliğiyle Pekin merkezli kuzey Çin mücadele disiplinlerinin rahatça akış sağladığı bir alan olmuştur.

Kuzey Çin menşeli disiplinlerin sentezlenmesi sonucu ortaya çıkan Okinawa ya özgü SHURI TE ekolun de direk ve hızlı ataklar, sert savunma teknikleri ve hareketle beraber gelişen doğal nefes yöntemleri geçerlidir.  Hızlı direkt ve sert teknikler içeren  bu ekol de yumuşaklığa yer verilmemiştir. SHURI TE’ de  hareketler süratli, dachiler ve teknikler uzundur…

Ekolun basılıca kataları : Bassai (PASSAI), Kanku (KUSHANKU), Gankaku (CHINTO), Meikyo (ROHAI), Chinte, Ji’in ,   Wankan (MATSUKASE), GOJUSHIHO( USEI SHI), Jitte (JUTTE), Jion,  Empi (WANSHU)’dir.

TOMARİ TE  (Tomari’nin Eli)  :

Tomari yerli halkın geçimini balıkçılık ve tarımdan elde ettiği bir Okinawa kentidir. TOMARI TE ise Okinawa’ ya özgü üç temel disiplinden biridir.  “SHURI TE” ve  “NAHA TE” disiplinlerinin sentezinden ortaya çıkan bu ekolun oluşumun da en büyük etki üstat ARAGAKİ ye aittir. TOMARI TE  metot olarak çok etkili Kempo karakterli tekniklere sahiptir.

Zaman içerisin de  SHURI TE  ve TOMARI TE ekolu karakteristik yakınlıklarından ötürü tek vücut haline gelir. Yani TOMARI TE ayni zaman da SHURI TE’ nin de temsili hakkını büyük ölçüde yüklenmiş bir ekoldür…!

TOMARI’ ye özgü baslıca kataların, Nijushiho (NISEI SHI) , SOCHIN ve UNSU olduğu söylenebilir.

SHORIN -SHOREI
 “Shorin”  Çin dilinde ki   “Shaolin” sözcüğünün  Okinawa aksanın da telaffuz ediliş biçimidir. “Shorie”  sözcüğü de tıpkı Shorin gibi Shaolin anlamına gelir. Ancak Okinawa kırsalın da yasayan yerlilerin yasadığı telaffuz zorluğu nedeniyle bu kez Okinawa kentlilerinin SHORIN diye tanımladığı sözcük  kırsal da SHOREI’ ye dönüşmüştür. Yani SHORIN ya da SHOREI her iki sekil de de SHAOLIN’I ifade eden sözcüklerdir.

SHAOLIN hepimizin bildiği gibi  tarihte mücadele sanatlarının sistemleşmesin de büyük etkileri olan , MS. 477’de Cin’in Sung Shan dağına inşa edilmiş bir  ZEN BUDİZM  manastırıdır. 1980’li yılların ilk yarisin da restore edilen bu manastır günümüzde büyük ölçüde mücadele sanatları müzesi gibi kullanılmaktadır. Çin’ce orijinin de SHAOLİN (CAOLINSSE)  küçük ya da yeni orman anlamına gelir.

SHORIN RYU ( Tomari Te ) :
Shorin Ryu  ayni zaman da Okinawa karatesinin de temellerini atan  üstat SAKUGAWA‘ nın  metotlaştırdığı bir ekoldür.   1733-1815 yılları arasın da yasamış olan üstat SAKUGAWA SHUNGO  özellikle yukarıda özetlemeye çalıştığım  Okinawa’ nın Shuri ve Tomari kentlerini temsil eden  iki disiplin el  yapıyı sentezleyerek SHORIN RYU metodunu geliştirmiştir.   Metot süratli ve seri hareketleri içerir. Fiziki bakımdan hafif yapılı insanlara elverişli olan bu yöntemin temel karakteristiği hareketlerin su gibi akıcı.,süratli ve seri bir düzlem de gerçeklik kazanmasıdır. SHORIN’ in hareket dinamizasyonu doğal nefesleme ile Süratli ve birleşik teknikler üzerine kuruludur.

SHORIN  disiplinini  temsil eden başlıca ekoller  MATSUBAYASHI RYU, CITO RYU,   KOBAYASHI SHORIN RYU,   ITOSU SHORIN RYU, ISSHIN RYU , SKONAI HAYASHI SHORIN RYU’ dur.

SHOREI RYU (Naha Te) :
Shorei Ryu  üstat  KANRYO HIGAONNA’ nın   (1853-1917)   NAHA TE  sentezine dayandırdığı bir  metottur. Kuruluşu Shorin  Ryu  metodunun oluşumundan sonraki yıllara rastlar. Derin nefeslemelerle bütünlesen  kuvvet içerikli hareketlere sahiptir.  İri yapılı, ağır karatekalara elverişli bu metotta güçlü ve yavaş gelişen hareketler söz konusudur.

SHOREI ekolu içersin de yetişen bir çok üstadın tarih içerisin de kendilerine özgü SHOREI temelli yeni metotlar oluşturdukları bilinmektedir.  Ancak bu ustadların kendi metotlarını gelecek nesillere taşıyacak öğrenciler yetiştirmemesi , sanatlarını dışa açmamaları nedeniyle bu shorei ekollerinin pek çoğu  günümüze ulaşamamış,  tarihin karanlık sayfalarında kaybolup gitmiştir..!  Günümüz de SHOREI RYU metodunun en önemli  iki temsilcisi   UECHI- RYU  ve  GOJU- RYU disiplinleridir.

(Okinawa karatesinin    Naha , Shuri ve Tomari kentlerinin isimleriyle özdeşlesen stillerine yukarıda kısaca değinmiştim.  Ancak bir çok Karate eksperi o süreçte Okinawa’ nın diğer kentlerin de gelişen pek çok orijinal  ekolun varlığından söz etmektedirler. Ne var ki bu ekoller Naha, Shuri ve Tomari mücadele stillerinin  Shorin ve Shorei  çatısı altında toparlanması gibi bir fırsat yakalayamamıştır.  Dolayısıyla elde tutulamayan bu ekoller  zaman içerisin de unutulmuş,  kaybolmuştur..! )

SHORIN VE SHOREI  EKOLLERININ KAREKTERISTIK OZELLIKLERI
SHORIN RYU (Tomari Te)  :  Savunma ya da hücum da süratli ve uzun teknik anlayışına sahiptir.  Doğal nefesleme üzerine kurgulanmış olan teknikleri seri ama su gibi akıcı bir düzlem de icra edilir.  Bu  ekol  birleşik tekniklerin süratle gerçekleştiği  dinamik yapısıyla hemen fark edilir.  Fiziki anlam da hafif , minyon tipli karate ka’ ar için elverişli teknikler içerir.

SHOREI RYU (Naha Te) :  Derin ve vurgulu nefeslemelerle bütünlesen  pratiğiyle hemen fark edilen bir ekoldür.  Kuvvet içerikli teknik anlayışı nedeniyle iri yapılı, ağır fiziki özellikleri olan karateka’ lar için elverişlidir.  Savunma ve atak anlayışı kısa mesafeli ve yavaş gelişen tekniklerden oluşur.  Bu ekol de teknikler büyük ölçüde yüksek duruşlar üzerinde gerçekleştirilir.

SHORIN VE SHOREI  METODUNU KATA PRATIGI ILE FIZYOLOJIK  ACIDAN SINIFLANDIRMA TABLOSU

Kata dosyası – 3’ ü tamamlarken.,

Günümüz Okinawa’ sın da, Shorin ve Shorei temellerine sahip onlarca geleneksel karate ekolu organize bir sekil de faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu geleneksel ekollerin resmi keteleri  gerçekte hem Japon karatesinin hem de  WKF’ nin  Spor Karate bağlamında referans aldığı  katalardır.!

Bu bağlamda, bu referans  kataları ekolleriyle birlikte  tanımadan günümüz modern Karatesi içersinde geleneksel yapıyı bir yerlere oturtmanın çok ta  mümkün olduğu söylenemez..!

Ancak ülkemizde konunun bu boyutuyla ilgilenen kültürel yayımlar ve sunumlar olmadığı gibi konuya ilgi duyan  yetişmiş araştırmacılarımızın olmaması da bilinen üzücü bir gerçektir…!

Ülkemiz de yayımlanmış  az sayıda  kitabin  kısıtlı sayfaları içerisin de  kısmen de olsa Karate tarihine  yer verildiği görülür ..  O  tarihi sunumlar  içersin de  üstat Anko ITOSU’dan,  Kanbun UECHI’ye kadar  bir çok Karate eksperinin adi geçer.  . Ama bu tarihi kişiliklerin kendi dönemlerin de oluşturdukları ekollerine ve o ekollerin kendilerine özgü otantik kataları na yukarıda değindiğim yetişmiş insan kaynağı yetersizliğimiz nedeniyle  hiç değinilmez..!

Simdi bu eksiği kısmen giderebilmek, ortaya çıkacak bilgileri daha ileriye taşıyacak insanlarımıza zemin yaratabilmek anlayışıyla  önümüzde ki günlerde yayımlanacak  Kata dosyası 4’te buluşmak üzere…

OSS
Bulut BABA
Shotokan Karate DO / 6.Dan